Heksentoer

Wat resteert als je de protagonist, de hoofdrolspeler, in dit geval de heer Macbeth uit het stuk 'Macbeth' schrapt? In elk geval een toneelstuk zonder titel. 'Macbeth' is de kortste tragedie van de Engelse toneelschrijver en dichter William Shakespeare. Het tussen 1603 en 1607 geschreven werk is deels gebaseerd op de waargebeurde geschiedenis van de Schotse koning Macbeth van Schotland (1005 - 1057), die op de troon kwam door in 1040 bij Elgin in Schotland koning Duncan I te vermoorden.

En wat resteert als je ook de overige personages met een flink aandeel uit datzelfde stuk schrapt? Exit Lady Macbeth, exit Duncan I, exit Macduff en Banquo en al hun tekst?

Dan valt plots op hoe enthousiast en bloemrijk Shakespeare de natuur beschrijft bijvoorbeeld. Beelden van paarden, raven en donkere bossen komen steeds opnieuw terug, als edelfiguranten. En is er plots een glansrol weggelegd voor een personeelslid van het paleis: een eenvoudig portier. En sublieme hoofdrollen voor…heksen!

De Duitse regisseurs Jan-Christophe Gockel en Jana Vetten geven in deze nieuwe bewerking de natuur en de dieren de hoofdrol door de mensen, en dan vooral de masculiene verhaallijnen, uit het stuk te halen en zich de vraag te stellen: wat blijft er dan over? Een natuur die zich verzet tegen het onophoudelijk geweld dat de mens veroorzaakt. En hoe kunnen we onze relatie met de natuur herstellen, nadat we haar weer meer de ruimte hebben gegeven?

De foyer van het NNT stroomt vol. Ik had een beetje gehoopt dat ons een kijkje in de nieuwbouw gegund zou worden, maar we blijven in de oude machinefabriek. De maidentrip van de nieuwbouw houden we tegoed.

De belangstelling voor deze openbare repetitie is groot.

Ik zie vooral en wederom het oude, vertrouwde NNT-publiek. Met net weer iets meer krukken en rollators dan de laatste keer. Natuurlijk is het fantastisch om zo’n trouw publiek te hebben en te behouden, steeds weer opnieuw te verrassen en enthousiasmeren maar elke keer weer vraag ik mij af waar de jonge generaties blijven. Er zijn wel jongeren present. Maar de wijze waarop zij elkaar begroeten verraadt dat het hier gaat om een close ons-kent-ons-clubje dat op de een of andere wijze betrokken is bij het NNT/Club Guy & Roni. Tussen die twee uitersten gaapt een flink gat van dertigers en veertigers.

De ontvangst is zoals altijd hartelijk. Het is tropisch, zowel buiten als binnen. Guy Weizman heet ons welkom en introduceert het regisseurskoppel. Het toneelbeeld is fraai en intrigerend. Gemêleerde gaasdoeken hangen gesloten en elkaar overlappend aan een ruime ronde truss. Daarbinnen zijn vaag figuren waarneembaar.

Actrice Sarah Janneh komt op als een Master of Ceremonie en leidt ons het stuk in.

Dat doet ze overtuigend en met verve. De enorme lap tekst heeft ze anderhalve dag eerder ontvangen. Praktisch niets van te merken. Twee keer is ze heel kort het spoor bijster en vraagt de regieassistent om een que. En dóór gaat ze weer. Het gaasdoek opent zich en een vijftal heksen wordt zichtbaar. Vanuit de 'toneeltoren’ komen dieren naar beneden, als marionetten. Al die verschillende tempi, al die draden en plots een stem die van achter roept: "There’s something in the knoop." De openbare repetitie wordt stilgelegd en beide regisseurs stormen het speelvlak op…

Michael Pietsch (peaches&rooster) creëerde, samen met de wereldkampioen taxidermie (ik had geen idee dat daar kampioenschappen in waren), van opgezette dieren unieke poppen die door de dansers en acteurs van het NITE-ensemble tot leven gebracht worden. Zo zien we een vos, een zeemeeuw, ree en Kameroen-schaap. Het is de eerste keer dat de poppen van Pietsch niet door hemzelf, maar door dansers en acteurs tot leven gebracht worden. Toch kan hij het niet laten zelf kort een demonstratie te geven met een gier die de vleugels uitslaat: adembenemend. Dat alles levert een beeldende, radicale en interdisciplinaire bewerking op van het originele stuk. Met recht een heksentoer!

Jan-Christoph Gockel, Michael Pietsch en Jana Vetten werkten al vele malen samen in het creëren van voorstellingen voor volwassenen waarin poppen een belangrijke rol spelen. Elke voorstelling opnieuw zoeken ze naar nieuwe manieren om de kracht van het leven blazen in dode materie – wat poppenspel feitelijk is – en theatrale betekenis te geven.

In EXIT Macbeth speelt de symbiose van het lichaam van het dier en dat van de performer een belangrijke rol: wie is de baas over wie? Maar ook: kunnen we opnieuw leven blazen in iets dat we als mens hebben vernietigd of gedood? Juist die interdisciplinaire manier van denken over beweging, theater en poppenspel zette het NNT ertoe aan de samenwerking met deze bijzondere makers aan te gaan.

Deze openbare repetitie wordt herhaaldelijk stilgelegd en weer hervat. Een scéne met de vos moet over en over. De staart net ietsje meer omhoog, de bek net een paar tellen eerder open. Het is fascinerend. Een enorm interessant kijkje in de keuken van het theater maken.

Na circa vijftig minuten krijgt regieassistent Ludy Golstein het woord. In een soort stand-upcomedy achtige performance licht hij het stuk in wording, het proces en zijn rol daarin toe. Dat doet hij aanstekelijk. Dat doet hij gewoon heel erg goed! Zo aanstekelijk goed dat ik er niet aan twijfel dat alle aanwezigen bij thuiskomst onmiddellijk aan het reserveren zijn geslagen. En terecht. Na wat ik gezien en gehoord heb, ben ik 9 september van de partij! En ik moet de naam van die wereldkampioen taxidermie zien te achterhalen. Het lijkt mij wel wat: een tweede leven als puppet on a string…

Jan-Christoph Gockel: Regie
Jana Vetten: Regie
Michael Pietsch: Poppen(dieren)-ontwerp en coaching
Janina Brinkmann: Decor- en kostuumontwerp
Matthias Grübel: Compositie en hoorspel
Will Frikken: Lichtontwerp
Thomas Lamers: Dramaturgie
Ludy Golstein: Regieassistent

Nota bene: Voor de voorstelling EXIT Macbeth zijn geen dieren gedood. Alle dode dieren die in de voorstelling voorkomen, zijn middels een natuurlijke of ongelukkige dood gestorven.

^{Hoofdafbeelding: © Nienke Maat, Noord Nederlands Toneel, openbare repetitie EXIT Macbeth}